Çocuklarda Lenfadenopati

Lenf bezlerinin büyümesi en sıklıkla enfeksiyonlar sonrasında olmasına karşın, kanser ve diğer bazı sistemik hastalıklarda da görülebildiğinden hemen her zaman hastaları ve yakınlarını, anne ve babaları telaşlandıran, hatta telaşın ötesinde de korkutan bir konudur.  Bu açıdan önemli bir hastalık bulgusu olabileceği gibi bazen bağışıklık sisteminin vücudu koruma çabasıyla bezelerin büyüdüğü normal bir durum olabilir ve altta yatan sebebin araştırılması büyük önem taşır.

Lenfadenopati, Lenf Nodu, Lenf Bezesi Büyümesi, Lenfadenit, Lenfodenomegali, Reaktif Lenf Bezi Büyümesi

Lenfadenopati ile ilgili önemli konular şunlardır:

• Endişe kaynağıdır!

–      Onkolojik bir hastalık olabilir mi? Düşüncesi en büyük kaygı nedenidir. Doğru bir inceleme ve bilgilendirme yapılarak bu kaygıların giderilmesi önemlidir

• Büyümesi normal mi?

–      Lenf bezleri normalde ele gelmezler.  Bağışıklık sisteminin kendisine yabancı bir uyarana cevabı ile büyüyebilirler.

• %95’inden çoğu kanser dışı hastalıklar nedeniyledir. Burada ayrım önemlidir.

–      Reaktif lenfadenopati:  Sık görülen bir sebeptir. En sık enfeksiyona bazen başka nedenlere karşı bezenin savunma amaçlı büyümesidir.

• Hastalık belirtisi olabilir mi? Evet olabilir.

–      Enfeksiyonlar,

–      Onkolojik Hastalıklar

–      Sistemik hastalıklar

• Bazen gereksiz aşırıya kaçan tetkikler yapılırken, bazen de geç kalınabilmektedir. Doğru zaman da doğru yaklaşımın yapılması bu açıdan çok önemlidir.

Lenf bezi (lenf nodu) nedir?

Lenf bezleri, lenfatik damarların dağılım yollarında, vücudun boyun, koltukaltı, kasık, göğüs boşluğu, karın boşluğu başta olmak üzere daha birçok bölgesinde bulunan, vücudumuzda toplam sayıları  600 civarında olan nodül şeklinde yapılardır.  Normal büyüklükleri 1-2 mm’den 1 cm’ye kadar değişiklik gösterebilir. Lenf nodları bağışıklı sisteminin bir üyesi olarak savunma sistemleri içinde yer alan, enf dolaşımının ana elemanlarından birisidir. Lenf bezinin içinde  T ve B lenf hücreleri, fibroblast, makrofaj, dendritik hücreler, Langerhans hücreleri gibi hücrelerin yanı sıra, destek stroma dokusu da bulunur ve lenf nodu bir kapsül ile çevriilidir.

Boyunda ele gelen şişlik ya da ya da boyun beze, kitle  olduğunda neler akla getirilmelidir. 

• Lenfadenopati
• Malign hastalıklar
• Hemanjiom
• Lenfanjiom
• Vasküler malformasyon
• Tiroid (Nodül, Guatr, kanser)
• Parotis (Lenfadenopati, Kabakulak, Tükrük bezi kanseri)
• Tiroglossal kist
• Servikal kosta
• Brankial kleft kistleri
• Sternokleidomastoide kanama ve fibrozis
• Laringosel
• Dermoid kist

Vücudumuzda lenf bezeleri en çok nerelerde olur?

• Boyun bölgesi

–      Boynun iki tarafı, servikal, supraklavikuler

–      Çene altı

–      Kulak önü ve arkası

–      Boyun arka tarafı, oksipital v.b

–      Orofarinks, nazofarinks, tonsillerin drenajı nedeniyle boyun bölgesinde sıktır

• Koltuk altı
• Kasık
• Karın boşluğu
• Göğüs boşluğu
• Kol ve bacaklarda, diz arka (popliteal) dirsek ön (kübital bölge)
• Diğer lenfatik organlar, tonsil, dalak v.b

Başlıca lenfadenopati sepeleri

Enfeksiyonlar

Lenfadenopatinin en sık görülen sebebidir. Önemli olan altta yatan enfeksiyonun doğru teşhis edilerek tedavisinin yapılmasıdır.

• Lenfadenit

–      Üst solunum yolu enfeksiyonları,  boğaz enfeksiyonları, Diş enfeksiyonlar, diğer bölgesel enfeksiyonlar

• Bakteri enfeksiyonları, bazen apseye kadar gidebilir
• Tüberküloz
• Tüberküloz dışı mikobakteri enfeksiyonaları
• Viral enfeksiyonlar

–      EBV virusu

–      CMV

–      Kızamık

–      Kızamıkçık

–      Diğer

• Diğer viral enfeksiyonlar
• Kedi tırmığı hastalığı
• Toksoplazma
• Aşı sonrası enjeksiyon komşuluklarında

Kanser

Hemen hemen bütün kanser türleri lenf nodlarına metastaz yapabilirler. Çocuklarda aşağıdaki kanserlerde lenf bezeleri kanserle tutulmuş olabilir.

• Lösemi
• Lenfoma
• Langerhans histiositoz
• Diğer kanserler

–      Yumuşak doku sarkomları

–      Nöroblastom

–      Nazofarinks kanseri

–      Tiroid kanserleri

–      Diğerleri

Sistemik hastalıklar

Aşağıda başlıcaları verilen bazı sistemik hastalıkların seyri sırasında da o hastalığın bir belirtisi olarak lenf nodları hasta olabilmektedir.

• Romatoid artrit
• Sistemik lupus eritematozis
• Diğer kollojen doku hastalıkları
• Depo hastalıkları

–      Gaucher

–      Nieman pick

• İlaç yan etkisi olarak

–      Fenitoin

–      İzoniazid

–      Allopürinol

–      Diğer

Hangi bölgedeki lenfadenopatilerde hangi hastalıklar akla gelmelidir?

Servikal (boyun sağ ve sol) bölgede lenfadenopati’lerde özelikle baş boyun bölgesindeki her türlü enfeksiyon hastalığı bu bölgede beze yapar. En once bu akla gelmelidir.  Ancak bir çok hastalığın seyrinde bu bölgede beze olabilir.

Kulak önündeki bezelerde kedi tırmığı hastalığı, göz enfeksiyonları, kulak iltihapları; çene kemiği altında (submandibular) diş enfeksiyonları, lenfoma, tüberküloz, histoplazma gibi etkenler; oksipital bölgede 6. Hastalık, kızamıkçık, saçlı deri enfeksiyonları; koltuk altı bezelerinde kedi tırmığı hastalığı, el ve kollardaki enfeksiyonlar, BCG, kanser; kasık bölgesinde bacak, perine bölgesi anüs, vajina enfeksiyonları; supraklaviküler bölgede ise, lenfoma ve digger tümörler akla getirilmelidir.

Boyunda servikal bölgedeki lenfadenopatiler neden olur?

A.İnfeksiyon:

1. Viral: Solunum virüsleri, EBV, CMV, kızamık, kızamıkçık, VZV, HSV, Coxsackie, HİV virusları
2. Bakteriyel: S.aureus, GABHS, anaeroblar, kedi tırmığı hastalığı, tbc, tularemi, difteri bakterileri
3. Protozoal: Toksoplazmoz

B.Kanser:

Lösemi/Lenfoma/Nöroblastom/Rabdomyosarkom/Nazofarink Ca/Tiroid kanserleri gibi bazı kanserler

1. Diğer bazı hastalıklar

Kawasaki hastalığı

•            Sistemik tip JRA
• Aşılama sonrası (DTP, polio, BCG, KKK)
• Serum hastalığı, ilaçlar
• Histiositozlar
• Kikuchi-Fujimoto H.
• Kimura H.
• Castleman H.
• Rosai-Dorfman H.

Göğüs ve karın boşluklarında lenfadenopati olur mu?

Olur. Mediastende yani göğüs boşluğunda olursa  T-hücreli lenfoma/lösemi, tüberküloz, diğer kanserler, mantar infeksiyonları, sarkoidoz; karın içinde olursa Burkitt lenfoma, diğer kanserler, mezenterik adenit,  Castleman hastalığı akla getirilmelidir.

Vücudumuzda birden fazla bölgede yaygın lenfadenopati olursa hangi hastalıklar akla getirilmelidir?

• İnfeksiyonlar: EBV, toksoplazmoz, CMV,, kızamık, kızamıkçık,  suçiçeği, diğer mononükleoz send., HHV-6, histoplazmoz, HIV, tüberküloz
• Otoimmün hastalıklar:Dermatomyozit, SLE, JRA, otoimmün lenfoproliferatif sendrom
• Kanser: Lösemi, lenfoma, JMML
• Lipid depo hastalıkları
• İlaç reaksiyonları
• Diğer: Castleman hast., sarkoidoz, serum hastalığı, histiositozlar

Lenf bezi neden büyür?

Lenf bezi büyümelerinin en önemli nedeni bakteri virus gibi dış etkenlere karşı verilen cevaptır.  Bunların sonucunca lenfadenit oluşabilir. Ayrıca herhangi bir dış etkene karşı yanıt olarak lenfoproliferasyon çıkabilir. Onkolojik hastalıklarda, kanserde ise ya başka yerdeki kanserlerden lenf nodlarına yayılım olur ki buna lenf nodu metastazı denilir; ya da Lenfoma, Hodkgkin hastalığı gibi hastalıklarlarda lenf nodunun kendi lenf hücrelerinden kaynaklanan kanserler gelişebilir.  Bazen lipid depo hastalıkları gibi hastalıklarda da lenf bezlerinin lipidle yüklenmiş makrofajlarla tutulumu, infiltrasyonu görülebilir.

Tanı koyarken hangi basamaklardan geçilir?

• Hastalığın öyküsü:Ne zaman başladı, beraber başka hangi şikayetler var, hangi inclemeler yapıldıi hangi ilaçları kullandı gibi her türlü ayrıntı hekim tarafından sorgulanır.
• Muayene neden önemlidir?: Lenfadenopati ayırıcı tanısında ailenin hastalık ile anlattıklarının yanısıra, muayene çok önemlidir. Lenf bezi iki taraflı mı?  Simetrik mi? ağrılı mı? Kızarık mı? Sert mi yoksa lastik kıvamında mı? Birden fazla mı gibi bulgular önemlidir.

• Tetkikler:Kan sayımı, kan yayması, digger kan analizleri, radyolojik tetkikler her hastaya gore değişmekle birlikte gerekebiliecek tetkiklerdir.

• Lenf nodu Biyopsi:Biyopsi konusu aileyi çok telaşlandıran bir konudur. Vücudumuzda lenf bezelerinin bulunduğu bölgelerde başka nedenlerle oluşan şişliklerde olur.  Bunlar, o bölgede olmaması gereken kitleler, o bölgedeki organlarda görülen büyümeler gibi nedenlerle olabilir.  Ayırıcı tanıda hekim ayırıcı tanıya göre biyopsi karar almaktadır. Bunlar arasındaki ayrımı önemlidir. Neden ? Çünkü altta yatan duruma yaklaşım birbirinden çok farklı olacaktır. Tedavi sebebe göre değiştiğinden önemlidir.

Ne zaman biyopsi yapalım: Bu  tek cevabı olan bir soru değildir. Aşağıda bazı genel ilkeler verilmiştir. Bu konuları dikkate alarak hekim biyopsi karar vermelidir. Ancak bunların hastadan hastaya değişkenlik gösterdiğini unutmamak gerekir.

• Büyüklük

–      Bölgeye göre değişir, boyun için 2 cm; koltuk altı için 1 cm, supraklavikular için  ne boyutta olursa olsun, karın boşluğu için 2 cm için genel rakamlar vardır.  Ama bunları mutlaka diğer bulgularla birlikte değerlendirmelidir. Yanıltıcı olabilir.

• Tek mi yaygın mı? Tek taraflı mı? İki taraflı mı?
• Süre

–      Uzun süre, reaktif

–      Akut ya da kronik bir durum

• Eşlik eden diğer yakınmalar

–      Ateş, Kanama, morluk, (peteşi ekimoz), bezede ağrı,

–      Halsizlik (çabuk yorulma), iştahsızlık, zayıflama, kemik ağrısı

• Muayene bulguları

–      Reaktif: ağrısız, mobil, çok büyük değil

–      Lenfadenit: Ağrılı, kızarık

–      Tümörler: sert, ağrısız, fikse,  paket halinde

• Eşlik eden diğer muayene bulgular
• Laboratuvar bulguları

–      Kan sayımı: Kan hücrelerinde değişiklikler,

–      radyolojik bulgular:  Lenf bezesinin büyüklüğü, yerleşimi, yapısı, diğer organlarla ilişkileri gibi; KC-Dalak büyüklüğü, başka bir bulgu

–      Enfeksiyonlara yönelik analizler

–      Kemik iliği incelemesi

–      Boğaz kültürü,  akıntı ya da apse den kütür

Diğer ayırıcı tanıda dikkate alınması gereken başka hangi hastalıklar var?

• Diğer kitle yapan nedenler

–      Yumuşak doku sarkomları

–      Nöroblastoma

–      Germ hücreli tümörler

–      Diğer tümörler

• Lenf ve kan damarlarının sisteminin diğer hastalıkları bazen lenf nodu ile karıştırılır. Genellikle biyopsi gerektirmezler.

–      Lenfanjiom

–      Lenfanjiektazi

–      Hemanjiom

–      Vasküler anormallikler

• Boyun bölgesinde görülen doğumsal anormallikler; Brankial kleft kisti gibi
• Karın boşluğundaki normal organlarda görülen büyüklükleri
• Göğüs boşluğundaki hastalıklar

Boyundaki reaktif denilen lenfadenopatiler kendi kendine gerilermi ne zaman telaşlanalım?

Boyundaki lenfadenopatilerin çoğu, anterior superior servikal bölgededir ve çoğu reaktiftir. Bu bölgede malignite olasılığı azdır.  Çoğu reaktif servikal LAP 4-6 haftada geriler, 8-12 haftada kaybolur. Bu açıdan hekim ve hasta işbirliği son derece önemlidir.

Tedavi

Tedavi tartışmasız sebebe yöneliktir. Reaktif lenf nodlarında hiç bir tedavi vermeden izlem önerilirken, bakteriyal lenfadenitlerde antibiyotikler, viral lenfadenitlerde izlem ya da antiviral tedavi gerekebilir. Altta başka bir hastalık tanısı konmuş ise., o hastalığa özgül tedavi yapılır.  Bu gurup hastalarda düzenli izlem önemlidir.

Unutmayalım!

• Lenfadenopatili çocuklarda allta yatan sebebin aydınlatılması önemlidir.
• Tanı ve tedavi yaklaşımları sebebe göre farklılılar gösterir.
• Biyopsi her zaman gerekli değildir!  Ne zaman biyopsi gerekip gerekmediğine çok iyi karar verilmelidir.

LÜTFEN DİKKAT! Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır, tanı ve tedavi için mutlaka doktorunuza başvurunuz.